Arrasy: co to jest? Poznaj definicję i pochodzenie
Arras – co to jest? Podstawy i rodzaje
Arras to niezwykle cenione artystyczne tkaniny ścienne, które od wieków naśladują malarskie dzieła sztuki. Ich geneza sięga średniowiecznych manufaktur, a sama nazwa pochodzi od francuskiego miasta Arras, które w XIV i XV wieku stanowiło jedno z głównych centrów europejskiego tkactwa. Tego typu tapiserie, często nazywane również gobelinami, wyróżniały się luksusowym wykonaniem. Tkane były z cienkich nici wełnianych, często wzbogacanych o złote i jedwabne przędze, co nadawało im niepowtarzalny blask i elegancję. Arrasy pełniły nie tylko funkcję dekoracyjną, ale również służyły do izolacji termicznej i akustycznej pomieszczeń, stanowiąc świadectwo zamożności i gustu właścicieli.
Arrasy wawelskie: królewska kolekcja
Szczególne miejsce w historii polskiej sztuki zajmuje kolekcja arrasów wawelskich. Jest to jedyna zachowana do dziś ruchoma pozostałość wyposażenia wnętrz krakowskiego zamku z czasów renesansu. Ta imponująca kolekcja, składająca się pierwotnie z około 160 dzieł, została zamówiona przez króla Zygmunta II Augusta. Obecnie w zbiorach wawelskich znajduje się 136 arcydzieł, które stanowią świadectwo potęgi i splendoru polskiej monarchii. Arrasy te są nie tylko ozdobą, ale także ważnym źródłem wiedzy o historii, kulturze i sztuce XVI wieku, odzwierciedlając zainteresowania epoki, takie jak przyroda czy motywy biblijne.
Historia i wartość arrasów wawelskich
Kto zamówił arrasy na Wawel i dlaczego są cenne?
Arrasy na Wawel zamówił król Zygmunt II August, jeden z najwybitniejszych władców Polski. Decyzja ta była wyrazem jego zamiłowania do sztuki i dążenia do upiększenia królewskiej rezydencji w Krakowie. Król pragnął, aby jego zamek prezentował się okazale, odzwierciedlając potęgę i prestiż państwa. Arrasy wawelskie są niezwykle cenne z wielu powodów. Po pierwsze, stanowią unikatowy zbiór, który przetrwał wieki, mimo licznych zawirowań historycznych. Po drugie, są one świadectwem mistrzostwa ówczesnych rzemieślników i artystów, którzy tworzyli je w oparciu o wyszukane projekty. Po trzecie, jako jedyne ruchome wyposażenie wnętrz z epoki renesansu na Wawelu, posiadają ogromną wartość historyczną i artystyczną. Król Zygmunt August zapisał je w testamencie Rzeczypospolitej, co było wówczas niespotykaną praktyką, podkreślającą ich znaczenie dla przyszłych pokoleń i ojczyzny.
Jak powstawały arrasy? Tajemnice warsztatów tkackich
Proces powstawania arrasów był niezwykle pracochłonny i wymagał ogromnych umiejętności. Arrasy powstawały w specjalnych warsztatach tkackich, gdzie wykwalifikowani rzemieślnicy przenosili na tkaninę projekty przygotowane przez artystów. Proces ten polegał na przeplataniu nici wątku z niciami osnowy, tworząc złożone wzory i obrazy. Jeden tkacz, pracując przez cały tydzień, był w stanie wytworzyć zaledwie około pół metra materiału. Mistrzostwo tkwiło nie tylko w precyzji wykonania, ale także w umiejętności oddania subtelnych niuansów kolorystycznych i faktury, naśladując tym samym malarskie oryginały. Projekty arrasów biblijnych przypisuje się flamandzkiemu artyście Michielowi Coxcie, co świadczy o wysokim poziomie artystycznym tych dzieł. Arrasy były zamawiane z myślą o konkretnych pomieszczeniach, co oznaczało, że ich rozmiary i kompozycje były dopasowane do architektury zamkowej, podkreślając harmonijne połączenie sztuki i przestrzeni.
Tematyka arrasów: od biblijnych po przyrodnicze
Arrasy biblijne – starotestamentowy „komiks”
Jedną z najbardziej imponujących serii w kolekcji wawelskiej są arrasy biblijne. Przedstawiają one sceny ze Starego Testamentu, tworząc swoisty starotestamentowy „komiks”, który w przystępny sposób opowiadał historie religijne. Te monumentalne tkaniny, często o bogatej symbolice, były nie tylko ozdobą, ale także narzędziem dydaktycznym, przekazującym treści moralne i historyczne. Każdy arras jest arcydziełem sztuki narracyjnej, ukazującym mistrzostwo w oddaniu postaci, emocji i szczegółów. Wzory te, przypisywane flamandzkiemu artyście Michielowi Coxcie, cechują się dynamizmem i głębią, przyciągając uwagę widza i angażując go w opowiadaną historię.
Werdiury: arrasy w fantazyjnym lesie
Seria werdiur stanowi fascynujący przykład arrasów o tematyce krajobrazowo-zwierzęcej. Nazwa „werdiura” pochodzi od francuskiego słowa „verdure”, oznaczającego zieleń, i odnosi się do tkanin ukazujących bogactwo natury. Te dzieła sztuki przenoszą widza do fantazyjnego lasu, pełnego bujnej roślinności, egzotycznych zwierząt i ptaków. Często pojawiały się w nich również motywy architektoniczne, tworząc malownicze sceny. Werdiury odzwierciedlają renesansowe zainteresowanie przyrodą, jej różnorodnością i pięknem, a także fascynację światem zwierząt, nieraz przedstawianymi w sposób nieco fantastyczny.
Arrasy herbowe i monogramowe – niepozorne „ozdobniki”
Kolejną grupę w kolekcji wawelskiej stanowią arrasy herbowe i monogramowe. Choć na pierwszy rzut oka mogą wydawać się jedynie niepozornymi „ozdobnikami”, kryją w sobie bogactwo symboliki heraldycznej i osobistej. Arrasy te często zawierały monogramy króla Zygmunta Augusta oraz jego herb, podkreślając jego władzę i przynależność. Mogły również przedstawiać inne herby i symbole, związane z rodziną królewską lub ważnymi wydarzeniami. Stanowią one ważny element wyposażenia wnętrz, dodając im indywidualnego charakteru i podkreślając prestiż królewskiego dworu.
Niesamowita podróż arrasów wawelskich: od rabunku do powrotu
Arrasy podczas II wojny światowej: exodus i zabezpieczenie
Historia arrasów wawelskich to opowieść pełna dramatycznych wydarzeń, w tym okresu II wojny światowej. W obliczu zagrożenia wojennego podjęto heroiczne działania mające na celu ochronę tych bezcennych skarbów narodowych. Arrasy zostały ewakuowane z zamku Wawelskiego, przechodząc przez szereg trudnych etapów, często w ukryciu i pod groźbą zniszczenia. Ich podróż była pełna niebezpieczeństw, a zabezpieczenie wymagało niezwykłej determinacji i pomysłowości. Jednym z etapów tej podróży była ewakuacja do Kanady, gdzie zostały tymczasowo przechowywane, zabezpieczone „starym sposobem rozbitków”, co podkreśla desperację sytuacji.
Arrasy podczas II wojny światowej: exodus i zabezpieczenie
W obliczu nadciągającej II wojny światowej i zagrożenia ze strony nazistowskich Niemiec, podjęto decyzję o ewakuacji cennej kolekcji arrasów wawelskich. Był to skomplikowany i ryzykowny proces, mający na celu ochronę narodowego dziedzictwa przed grabieżą i zniszczeniem. Arrasy były transportowane w ukryciu, przemieszczane między różnymi miejscami, aby zmylić potencjalnych złodziei i zapewnić im bezpieczeństwo. Część tej kolekcji trafiła nawet za ocean, do Kanady, gdzie przetrwała wojnę. Powrót arrasów na Wawel po zakończeniu konfliktu był znaczącym wydarzeniem kulturalnym i historycznym, symbolem odrodzenia narodowego i triumfu nad zniszczeniem. Ta niesamowita podróż arrasów wawelskich jest dowodem na ich niezwykłą wartość i wagę, jaką przywiązywano do ich ocalenia.
Dodaj komentarz